Podejmując się remontu lub budowy nowego domu, naszą głowę zaprząta wiele spraw. Trzeba podjąć mnóstwo ważnych decyzji, które mają wpływ nie tylko na stan naszego portfela, ale także jakość naszego późniejszego życia. Musimy wybrać odpowiednie materiały czy ekipę, która podejmie się zadania. W takich chwilach myślimy o wielu instalacjach funkcjonujących w budynku – od sanitarnej po elektryczną. Rzadziej jednak zwracamy uwagę na systemy wentylacyjne w domu. Tymczasem to właśnie prawidłowa wymiana powietrza we wnętrzach może mieć duży wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie. To tym ważniejsze, że wiele osób wybiera dziś pracę zdalną i spędza coraz więcej czasu w zamkniętych pomieszczeniach. Wpływ dobrze działających systemów wentylacyjnych na nasze życie jest więc większy, niż nam się wydaje. Obecnie wentylacje pomieszczeń są bardziej efektowne niż kilkadziesiąt lat temu. Przy budowie lub generalnym remoncie warto więc zastanowić się, czy wybrać system grawitacyjny, mechaniczny czy hybrydowy. Jak powinna wyglądać wentylacja w domu? Przyjrzeliśmy się wadom i zaletom poszczególnych rozwiązań.

Sprawna wentylacja w domu – dlaczego to takie ważne?

Wentylacja bywa określana jako zorganizowana wymiana powietrza. Jej głównym zadaniem jest dostarczanie do pomieszczeń świeżego powietrza i usuwanie z nich “zużytych” gazów. Takie powietrze ma zmieniony skład i traci cenny dla nas tlen, zyskując w zamian dwutlenek węgla oraz inne gazy. Mieszanina tego typu nie jest już korzystna dla naszego zdrowia, a pierwszorzędnym problemem dla naszego organizmu jest nadmiar dwutlenku węgla, który gromadzi się w źle wentylowanych pomieszczeniach. W takich warunkach już po kilku godzinach będziemy czuć się zmęczeni, mogą pojawić się także bóle głowy i problemy z koncentracją, a nocą kłopoty ze snem. Kiedy zawartość dwutlenku węgla w powietrzu wypełniającym pomieszczenie przekracza 1 procent, pojawiają się już zaburzenia w myśleniu.

Częste przebywanie w pomieszczeniach, które nie są odpowiednio wentylowane, skutkuje również problemami z układem oddechowym. Gromadzą się w nich bowiem grzyby, pleśnie i inne zanieczyszczenia, które sprzyjają takim zaburzeniom, jak różnego rodzaju alergie czy uczulenia. W dłuższej perspektywie konsekwencją takiego stanu rzeczy może być nawet astma.

Problemy z wentylacją wpływają też na wilgotność i temperaturę panującą w naszym domu. Niekorzystnie odbijają się także na stanie budynku i znajdujących się w nim przedmiotów, w tym mebli. Rozwijająca się na ścianach pleśń osłabia elementy konstrukcyjne domu, pogarszając m.in. parametry izolacyjne budynku. Braki świeżego powietrza powodują także problemy ze spalaniem w kotłach i podgrzewaczach wody. W przypadku drewnianych elementów wyposażenia domu, na przykład mebli czy podłóg, brak odpowiedniej cyrkulacji powietrza będzie się objawiać pęcznieniem. W źle wentylowanych pomieszczeniach kumulują się też zanieczyszczenia wydzielane przez farby, lakiery czy inne materiały wykończeniowe.

Systemy wentylacyjne – najważniejsze rodzaje. Czym się charakteryzują?

Sprawnie działająca wentylacja jest więc koniecznością i powinna leżeć na sercu każdemu właścicielowi domu czy mieszkania. Ważna będzie wentylacja w nowym domu czy też świeżo wyremontowanych pomieszczeniach. Problemy z efektywną wymianą powietrza mogą się bowiem pojawić po uszczelnieniu mostków termicznych oraz wymianie okien i drzwi. Nowoczesne okna są niezwykle szczelne, dzięki czemu pomagają szybciej ogrzać wnętrze, ale też niemal zupełnie ograniczają dopływ świeżego powietrza, nie zostawiając dla niego nawet minimalnych szczelin. Nawet w niedawno oddanych do użytku budynkach konieczna jest zatem odpowiednio działająca wentylacja. Do wyboru mamy trzy główne systemy – grawitacyjny, mechaniczny oraz hybrydowy.

Tradycyjne rozwiązanie – jak działa wentylacja grawitacyjna?

Najprostszym systemem wentylacyjnym, stosowanym w budownictwie od lat, jest wentylacja grawitacyjna. Jej działanie opiera się na zjawisku konwekcji, które wprawia powietrze w ruch. Do takiej sytuacji dochodzi, kiedy powietrze w pomieszczeniu i poza nim różni się gęstością oraz ciśnieniem. Cieplejsze powietrze ma mniejszą gęstość, dlatego się unosi – wówczas jest zastępowane przez chłodniejsze masy. Wentylacja grawitacyjna ma więc usuwać ciepłe powietrze z wnętrza i robić miejsce dla świeżego z zewnątrz.

By mogła działać, potrzebne są jednak specjalne, pionowe kanały wentylacyjne. To właśnie w nich następuje wymiana powietrza – tworzy się przy tym charakterystyczny ciąg. Najlepiej spisują się kanały wysokie, w których intensywność ciągu jest większa. Ważne, by miały odpowiednią średnicę i gładkie ściany, wtedy powietrze napotyka na mniejszy opór i jego cyrkulacja jest bardziej efektywna.

Wentylacja grawitacyjna pozostaje podstawowym i najszerzej stosowanym systemem wymiany powietrza w pomieszczeniach. To najtańszy sposób wentylacji, nie potrzeba do niego żadnych urządzeń napędzanych energią elektryczną. Mimo wszystko przy współczesnych, szczelnych systemach okiennych ważnym elementem takich układów stały się też nawiewniki okienne i ścienne. Czasami ukrycie elementów wentylacyjnych jest możliwe wówczas, gdy zdecydujemy się na sufit podwieszany w kuchni lub łazience.

System z dodatkowym napędem – jak działa wentylacja mechaniczna?

Nieco bardziej skomplikowanymi zasadami działania rządzi się wentylacja mechaniczna. Co to właściwie jest? Pod tym pojęciem kryją się systemy nazywane czasami wentylacją wymuszoną. Wymiana powietrza jest w nich wspomagana przez różnego rodzaju wentylatory. Mimo że to rozwiązanie uważane za bardziej nowoczesne od grawitacyjnych systemów, elementy wentylacji mechanicznej są stosowane również w wielu starszych domach – za przykład możemy uznać choćby kuchenny okap z wentylatorem “wyciągającym” powietrze.

Istnieje wiele odmian mechanicznych systemów cyrkulacji powietrza, ale w domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się wentylację wywiewną lub nawiewno-wywiewną. W tym pierwszym przypadku mechaniczne wentylatory odpowiadają jedynie za usuwanie zużytego powietrza, świeże ma zaś samodzielnie napływać do pomieszczenia za pośrednictwem wspomnianych już wcześniej nawiewników. Przy takim rozwiązaniu nie jest wymagana szczególnie rozbudowana sieć kanałów wentylacyjnych.

Wentylacja nawiewno-wywiewna, stosowana częściej, jest nieco bardziej skomplikowana. W tym przypadku zazwyczaj potrzebna jest centrala wentylacyjna. Znajdują się w niej nie tylko wentylatory odpowiedzialne za “wyciąganie” zużytego powietrza, ale również za nawiew świeżego.Taki system często jest połączony również z rekuperacją powietrza. W tym przypadku w budynku instaluje się rekuperator, który pozwala odzyskać ciepło z usuwanego powietrza i przekazać je temu, które jest nawiewane do wnętrza. Zimą schemat działania jest odwrotny.

Bez względu na rodzaj mechanicznej wentylacji, istotą tych systemów jest używanie urządzeń wspomagających wymianę powietrza. Zasila je energia elektryczna, pozwalają one jednak na monitorowanie i precyzyjne sterowanie wentylacją pomieszczeń.

Dwa w jednym – co to jest wentylacja hybrydowa?

Nowoczesną alternatywą dla systemów grawitacyjnych oraz mechanicznych jest wentylacja hybrydowa. W zamierzeniu jej twórców łączy ona w sobie atuty obu podstawowych metod wymiany powietrza w budynkach. Jej podstawą są elementy znane z systemów grawitacyjnych, czyli nawiewniki oraz kanały i kominy wentylacyjne. Są w nich jednak zamontowane specjalne turbiny zwane nasadami, wyposażone w silniki, które zapewniają optymalny poziom nawiewu i wywiewu.

Tym, co wyróżnia systemy hybrydowe, jest jednak płynne przechodzenie od samoczynnej do wspomaganej wymiany powietrza. Kiedy warunki temu sprzyjają, taka wentylacja będzie działać, wykorzystując konwekcję powietrza. Kiedy jednak zaczną się problemy, włączy się tryb mechaniczny. Działa to również w drugą stronę – system w odpowiednich warunkach przełączy się z mechanicznego na grawitacyjny, by oszczędzać energię. Taki układ pozwala wykorzystywać do wentylacji siłę wiatru. Energię elektryczną pobiera dopiero wtedy, gdy wiatru nie ma, a grawitacyjna wymiana powietrza nie jest wystarczająco wydajna.

Jaka wentylacja w domu sprawdzi się najlepiej? Podpowiedzi przed budową i zmianą instalacji

Każdy z wymienionych systemów ma szereg zalet, ale nie jest także wolny od ograniczeń. Jak już wspomnieliśmy, w polskich domach wciąż zdecydowanie najczęściej można spotkać się z wentylacją grawitacyjną. Dotyczy to nie tylko starszych budynków, ale i nowych. W tym przypadku największą zaletą jest niska cena i brak skomplikowanych rozwiązań oraz urządzeń zewnętrznych, które mogą się zepsuć. W związku z tym nie ma ryzyka awarii, nie trzeba głowić się nad wyborem wentylatorów ani dbać o ich konserwację. Takie systemy wentylacji są zatem obowiązkowe w newralgicznych miejscach, które potrzebują bezawaryjnej wymiany powietrza – np. w kotłowniach czy spalarniach.

O stan wentylacji grawitacyjnej również trzeba się jednak troszczyć. Zaniedbana może przestać działać, kanały wentylacyjne stracą ciąg. Tego typu wentylacja słabo sprawdza się przy bardzo szczelnych oknach – wówczas może brakować świeżego powietrza. Bez względu na to nie można w niej w żaden sposób kontrolować wymiany powietrza ani montować filtrów oczyszczających.

Do tego dochodzą utraty ciepła, a także fakt, że taki system jest w sporym stopniu uzależniony od warunków atmosferycznych. Mimo wszystko nawet przy generalnym remoncie, w starszych budynkach zazwyczaj najbardziej opłaca się właśnie pozostawienie tego systemu wymiany powietrza.

Jaka wentylacja w nowym domu? Wady i zalety systemów mechanicznych

Od temperatury na zewnątrz i wewnątrz budynku zupełnie niezależna jest wentylacja mechaniczna. Centrala wentylacyjna i podłączone do niej urządzenia umożliwiają pełną kontrolę nad cyrkulacją powietrza w domu. Możemy zaprogramować system tak, by samodzielnie utrzymywał wymaganą intensywność wymiany gazów.

Szczególnie ciekawym rozwiązaniem jest rekuperacja, czyli wentylacja z odzyskiem ciepła. Dzięki pozyskiwaniu energii ze zużytego powietrza pozwala ona bowiem na obniżenie rachunków za ogrzewanie, ułatwiając utrzymanie w pomieszczeniu pożądanej temperatury. Dodatkowo rekuperatory posiadają filtry wyłapujące z powietrza pleśń czy zarodniki grzybów. Najbardziej wyspecjalizowane filtry pomogą także ograniczyć wpływ smogu, zatrzymując pyły zawieszone w powietrzu.

Główną wadą wentylacji mechanicznej jest jej cena. Zainstalowanie jej w budynku wymaga bowiem zakupu i montażu centrali wentylacyjnej oraz całego systemu kanałów i nawiewników. Nadaje się więc niemal wyłącznie do użytkowania w nowych domach, w których trzeba ją zaplanować jeszcze przed rozpoczęciem budowy. Do ceny całego układu dochodzą koszty energii do zasilania oraz filtrów, które co kilka miesięcy trzeba wymieniać. Pamiętajmy też, że w przypadku odłączenia prądu wentylacja po prostu przestanie działać. Mimo wszystko jednak koszty instalacji systemu pozwalają obniżyć rachunki za ogrzewanie i po kilku latach mieszkania w nowym domu inwestycja powinna się zwrócić.

Jaka wentylacja jest najbardziej uniwersalna? Atuty i minusy instalacji hybrydowej

Bardziej oszczędne jest użytkowanie wentylacji hybrydowej. W tym przypadku system nie zawsze będzie bowiem wymagać zasilania energią elektryczną, nie zostaniemy więc bez działającej wentylacji w przypadku wyłączenia prądu. Wykorzystując w odpowiednich warunkach możliwości wentylacji grawitacyjnej, system hybrydowy pozwala jednak na sterowanie wymianą powietrza i regulację jej intensywności. Jego montaż nie należy do skomplikowanych, mechanizm jest tańszy niż w przypadku wentylacji mechanicznej. Sprawdzi się zarówno w nowych domach, jak i w starszych budynkach, w których nie radzą sobie systemy grawitacyjne.

Także i tutaj znajdziemy jednak pewne minusy. W niesprzyjających warunkach atmosferycznych, gdy zabraknie prądu, proces wentylacji może zostać zatrzymany. Wystąpią wtedy takie same problemy, jak przy klasycznym systemie grawitacyjnym. Wentylacja hybrydowa uniemożliwia także zastosowanie filtrów chroniących wnętrze budynku przed zanieczyszczeniami.

Chcesz dowiedzieć się więcej o wpływie wentylacji na jakość powietrza? Sprawdź:
https://www.mojewirtualnemiasto.pl/2018/11/15/wentylator-czyli-dobry-sposob-na-poprawe-jakosci-powietrza/

Autor:

Damian

Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonuje się sportem i historią. Na co dzień zajmuje się mediami społecznościowymi i marketingiem.