By korzystać ze spawarki wcale nie potrzeba ukończenia specjalistycznych kursów spawalniczych. Wielu majsterkowiczów, którzy kupują do swoich warsztatów spawarki elektrodowe, nabywa wszystkie umiejętności samodzielnie. Znana od lat metoda prób i błędów również tutaj może przynieść znakomite efekty. Wraz z rozwojem umiejętności warto jednak sięgać po coraz bardziej wyrafinowane metody łączenia metalowych elementów, a także bardziej rozbudowane maszyny.
Od urządzeń MMA wiele osób przechodzi na spawarki półautomaty, by w końcu zaopatrzyć się w narzędzia pozwalające na pracę w trybie TIG. Rosnące doświadczenie i wiedza umożliwia również spawanie wielu materiałów, o których początkujący spawacz nie ma jeszcze pojęcia – nie tylko różne stopy stali, ale też żeliwo, aluminium czy miedź. Ważną umiejętnością jest między innymi wykorzystywanie w praktyce różnych pozycji spawania. Z niektórych można bowiem korzystać tylko w określonych sytuacjach, inne są wygodne i uniwersalne. Co warto wiedzieć o pozycjach spawania?
Najważniejsze rodzaje urządzeń spawalniczych
Przed przystąpieniem do spawania trzeba wybrać odpowiednie narzędzia. Najważniejszy będzie dobór spawarki, która pracuje w oczekiwanych trybach spawania. Najprostszym jest spawanie metodą MMA, czyli z użyciem elektrod otulonych. W czasie tego procesu rdzeń elektrody się topi, a otaczająca go powłoka zmienia w gazową osłonę dla spawanego materiału. To bardzo uniwersalna metoda, która jest świetna zwłaszcza na początek przygody ze spawaniem. Nie pozwala jednak na zbyt precyzyjną pracę. Poza tym wytwarza się przy niej dużo żużlu, który trzeba regularnie usuwać, co nie ułatwia pracy.
Za najbardziej sprawną technikę spawania uchodzi MIG/MAG – zwłaszcza wówczas, gdy spawarka jest tak zwanym półatuomatem. W tym przypadku gazy osłonowe dostarcza się ze specjalnej butli, a funkcję topliwej elektrody pełni drut spawalniczy. W przeciwieństwie do MMA, tą metodą można spawać bez ograniczeń we wszystkich pozycjach, otrzymując spoiny dobrej jakości. Sporo zależy jednak od umiejętności spawacza, a w czasie pracy powstaje dużo odprysków. Konieczny jest więc szczelny ubiór ochronny.
Takich problemów nie ma przy spawaniu metodą TIG, przy której nie będzie także potrzeby usuwania żużla. Ta technika uchodzi za najbardziej precyzyjną, pozwala bowiem na łączenie nawet bardzo cienkich elementów. Wykorzystuje się do niej elektrody nietopliwe na bazie wolframu, gaz konieczny do spawania jest dostarczany z butli. Minusem jest nieco trudniejszy do opanowania sposób pracy, a także niewielka wydajność spawania. W ten sposób można natomiast łączyć wiele rodzajów metali – ich wachlarz jest wyznaczany przez użytą do spawania elektrodę.
Pozycje spawania – czym są i na co wpływają?
Nie wszystkie spawarki można wykorzystać w taki sam sposób. Na przykład urządzenia operujące wyłącznie metodą MMA nie będą w stanie poradzić sobie z niektórymi metalami lub ich stopami. Różnice wynikają też z opisanego powyżej tempa pracy czy przystosowania do spawania niewielkich, cienkich elementów. Wpływ na wydajność pracy mają jednak także pozycje spawania. Nie zależy to jednak od indywidualnych predyspozycji spawacza, a od wykorzystywanego przez niego sprzętu i uwarunkowań spawanego materiału.
W przypadku spawarek łukowych pod pojęciem pozycji spawania rozumiemy kąt, pod jakim przykładamy elektrodę do spawanego materiału, a następnie wykonujemy spaw. Pozycje spawania zależą zatem od pozycji, w jakiej znajduje się elektroda względem płaszczyzny obrabianego materiału.
Rodzaj elektrody bywa zresztą powiązany z możliwymi pozycjami spawania. Tak jest na przykład w przypadku elektrod otulonych – niektóre ich rodzaje można wykorzystywać tylko w określonej pozycji. Ograniczeniem może być również spawany materiał: tak dzieje się choćby w przypadku spawania miedzi metodą MMA. Ten metal pod wpływem spawania staje się mocno płynny, w związku z czym można wykorzystać tylko dwie pozycje spawania.
Szukasz wskazówek dotyczących majsterkowania, motoryzacji czy oszczędzania? W takim razie powinieneś koniecznie zajrzeć na portal gorlice.info.pl!
Główne pozycje spawania i sposoby ich wykorzystania
Pozycje spawania to jednak nie tylko kwestia wygody i możliwości, ale również bezpieczeństwa. Podobnie jak wiele innych kwestii dotyczących spawania, są bowiem regulowane przez odpowiednie normy. Każdy wykwalifikowany spawacz powinien je zatem dobrze znać. Uprawnienia do spawania w poszczególnych metodach są zresztą wyszczególnione w certyfikatach spawalniczych profesjonalnych spawaczy.
W przypadku pozycji spawania kluczowy jest dokument znany pod nazwą PN EN ISO 6947. To właśnie w nim przedstawione zostały wszystkie najważniejsze warianty. Wyróżnia się zatem pozycję podstawową oraz szereg tak zwanych pozycji wymuszonych, związanych z okolicznościami, w jakich powstają spoiny.
Pozycja podolna
To właśnie pozycja podolna jest uważana za najbardziej dogodną do wykonywania wszelkich spoin. Najlepiej obsługuje się nią spawarki MMA, spawarki półautomaty MIG/MAG, jak i precyzyjnych urządzeń typu TIG. Pozycja podolna, oznaczana symbolem PA, polega na przykładaniu elektrody z góry, najlepiej prostopadle do powierzchni spawania. Kluczowe jest tu jej ułożenie – taką pozycję można zastosować na płaskich powierzchniach ułożonych równolegle do podłoża.
W ten sposób cały proces przebiega najbardziej sprawnie, jest to również naturalne ułożenie ciała dla spawacza. O pozycji podolnej mówimy również wówczas, gdy elektroda musi być nieco odchylona od pionu. Wszystkie pozostałe pozycje określamy mianem wymuszonych. Pozycję podolną często wykorzystuje się przy spawaniu blach, a także okrągłych rur.
Pozycja naboczna
To pierwsza pozycja z katalogu pozycji wymuszonych. Dla wielu spawaczy wydaje się z nich zdecydowanie najbardziej komfortową i najłatwiejszą do wykonania. W tym przypadku elektrodę ustawiamy pod kątem zbliżonym do 45 stopni. Stosuje się ją często w przypadku konieczności zespawania dwóch prostopadłych względem siebie powierzchni, gdy jedna z nich jest ułożona płasko na podłożu. Pozycję naboczną oznacza się literami PB.
Pozycja naścienna
Spawanie w tej pozycji odbywa się na płaszczyznach ułożonych prostopadle do podłoża. Zazwyczaj spawany materiał znajduje się wówczas na ścianie, stąd nazwa pozycji oznaczanej symbolem PC. Elektrodę spawarki prowadzi się tutaj po linii poziomej.
Pozycja okapowa
Spawanie materiałów w tej pozycji dla wielu osób jest już nieco trudniejsze. W tym wypadku mamy bowiem do czynienia z powierzchniami, do których dostęp mamy jedynie od spodu. Pozycję okapową, symbolizowaną przez litery PD, możemy uznać po prostu za odwrotność pozycji nabocznej. W tym przypadku również dokładamy elektrodę pod kątem 45 stopni, tyle że sami znajdujemy się pod spawaną powierzchnią.
Pozycja pułapowa
Nazwa pozycji pułapowej również nie jest przypadkiem. Jeśli mamy coś do zespawania na suficie czy pułapie, będziemy musieli skorzystać właśnie z niej. Zakłada ona bowiem, że spawana powierzchnia znajduje się nad głową, często równolegle do podłoża.
Będzie trzeba zatem operować spawarką od dołu, ustawiając ją pod kątem zbliżonym do 90 stopni. Pozycja pułapowa znana jest pod skrótem PE. To właśnie ta pozycja umożliwia sprawne spawanie sufitowe.
Pozycje pionowe
Czasami trzeba poprowadzić spaw pionowo. Wówczas przydają się pozycje, które niektórym rodzajom spawarek i elektrod sprawiają największe kłopoty. Spawane powierzchnie są w tym przypadku ułożone prostopadle do podłoża, ale trzeba je zespawać w linii pionowej.
W związku z tym rozróżniamy dwie pozycje: spawanie z góry na dół – PG – i z dołu do góry – PF. Ich nazwy wiążą się oczywiście z kierunkiem spawania. W przypadku pozycji z góry na dół trzeba uważać na otulone elektrody zasadowe: praca z nimi w takim trybie nie jest bowiem możliwa. Świetnie nadają się do tego natomiast elektrody celulozowe.
Jaka pozycja jest najlepsza do spawania?
Za najlepszą pozycję do spawania uchodzi pozycja podolna. Spawanie w tej pozycji umożliwia dokładne dotarcie elektrodą do spawanego materiału – nie wymaga to od spawacza dodatkowego wysiłku. Osoba, która spawa w ten sposób, może też stać stabilnie na podłożu. Taka pozycja sprawia, że stopiony materiał samoistnie spływa do rowka spawalniczego lub krawędzi spoiny.
Jaka jest najtrudniejsza pozycja spawania?
Za najtrudniejszą pozycję spawania uważa się pozycję pułapową. Wymaga ona bowiem od spawacza długiego przebywania w niewygodnej pozycji, z rękami nad głową. Czasami pozycja spawania PE jest możliwa tylko w postawie leżącej z wyciągniętymi rękami. O umiejętności spawania nad głową świadczy certyfikat 4G, o który stara się wielu spawaczów. Za bardzo trudne uważa się także spawanie złącz rurowych we wszelkich pozycjach, do czego potrzebny jest certyfikat 5G.
Na co wpływa pozycja spawania?
Pozycja spawania ma wpływ na to, jak zostaną wykonane spoiny. Odpowiedni wybór pozycji spawania decyduje o jakości powstającego złącza. Jeżeli pozycja spawania nie będzie odpowiednio dobrana do ułożenia spawanego elementu, wykonanie spoiny może okazać się niemożliwe. Bez znajomości pozycji spawania będzie więc trudno wykonać większe projekty spawalnicze.
Jakie są cztery główne rodzaje spawania?
Oprócz szczegółowych pozycji spawania, które opisaliśmy powyżej, istnieje także bardziej ogólny podział ustawień spawacza względem obrabianej powierzchni. Cztery główne rodzaje spawania to pozycja płaska, pozycja pozioma, pozycja pionowa oraz pozycja nad głową. Jak widać, to rozróżnienie wpisuje się także w przywołaną wcześniej klasyfikację pozycji spawania.
Pozycja płaska charakteryzuje się poziomym ruchem elektrody po płaskiej powierzchni. Pozycja pozioma z kolei zakłada, że złącze będzie się znajdować na górze płaskiej powierzchni, naprzeciwko pionowej. Pozycja pionowa wymaga wiedzy, jak spawać elektrodą w pionie, by stopiony metal nie spływał po spoinie. Pozycja nad głową zakłada spawanie od spodu spoiny, co zagraża spawaczowi opadami z roztopionego metalu. Ta ostatnia pozycja wymaga więc największych zabezpieczeń, do których zaliczają się między innymi czapki czy kołnierze spawalnicze.
Autor:
Damian
Copywriter Agencji Interaktywnej Intle. Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
